Jaap Welten
Hoe kwam Jaap tot DvT? “Soms moet je een heel eind uit de buurt gaan om een klein eindje in de buurt te komen.” Jerry tegen Peter in Zoo Story (Albee)
Waar moet je beginnen? Waar leerde ik spelen? Vast zoals elk kind, maar misschien ook anders. In de duinen aan het strand? In de golven aan zee? In het bos met de zeven heuveltjes.Maar ook thuis,Op de grote 50 kilo meelzakken die hoog stonden opgestapeld in het bloemmagazijn van de bakkerij van mijn vader. Daar speelden we indiaantje en cowboytje en vielen dramatisch dood neer als we geraakt werden; op de zachte bloemzakken. Altijd in beweging. Vol energie. Geen rust in mijn kont. Ik herinner me dat ik me erover verbaasde dat grote mensen wandelden. Rennen gaat toch veel sneller? Ruw jongensspel. Op de jongensschool en thuis tussen de broers. Stoeien, vechten, klauteren, vechten, judo, zwemmen, hockey, dansen en oosterse vechtsport. (jaja).
In 1973 als 18-jarige naar de Akademie voor expressie door Woord en Gebaar. Lessen in Elementair Toneel van Teunke Hauer en mime lessen volgens Etienne Decroux van Herman Verbeeck. Fysiek spel, accentraining, dynamische training en de eerste kennismaking met fysiek theater volgens Grotowski door Dick van Gendt.
Het lijf stond in het middelpunt. Niet alleen theatraal, maar ook therapeutisch. Via keuzeprogramma’s kreeg ik acrobatiek van de Como-brothers maar ook lessen van Fred Bouman in bio-energetica en sensitiviteit- en ontspanning massage. Een grote lange ontdekkingstocht naar non-verbale expressie. Op verbaliteit zat van kinds af aan een pleister die er stevig was opgeplakt. Mond houden, wegstoppen, ontvluchten.
De spelruimte moest bevochten worden en fysiek verdedigd. Als kind leren overleven in een fantasiewereld. Op de Akademie voor expressie kon ik mijn vleugels uitslaan. De bewegingslessen hielden me met de voeten op de grond. Via de differentiatie dramatherapie werd ik dramadocent en dramatherapeut. Ik vond werk als dramatherapeut in Vijverdal, een psychiatrische inrichting in Maastricht. 22 jaar, niks te verliezen; niet gehinderd door kennis, maar wel met enthousiasme en een grote ervaring in bewegingsspel. Dacht ik.
Twee jaar later richtte mijn vroegere mimedocent Dick van Gendt een Onderzoeksgroep op die theater zou maken volgens de werkwijze van Grotowski. Dick was opgeleid bij het Theatr Laboratorium van Grotowski in Wroclaw. Een buitenkans. Theatergroep Dode Klas was geboren. 4 jaar lang 2 dagen per week trainen en spelen in de gymzaal van een gekraakt schoolgebouw in Den Bosch. We werkten met Grotowski beweging-en stemtrainingen, leid-en volgimprovisaties en onderzochten vanuit die benadering naar een eigentijdse weergave van Oidipous, De Meiden en Zoo-story. Alleen de laatste werd opgevoerd. De andere stukken waren studiemateriaal. Het was een tijd van verdiepen en fysieke en mentale spelgrenzen verleggen.
In een werkuitstapje van een jaar volgde ik in 1983 Grotowski-lessen bij Teresa Nawrot in Berlijn en van Ger van Rossum, stemdocent op de Arnhemse Toneelschool, leerde ik “briesen”. Stem kwam op de voorgrond. Het non-verbale spel werd pre-verbaal. Later zou David Johnson dit Sound and Movement noemen.
Naast mijn parttime werk als dramatherapeut in de jeugdzorg en het Speciaal Onderwijs, gaf ik inmiddels ook mime- en bewegingspel-lessen aan de Akademie voor Expressie, de theaterschool in Amsterdam en cursussen in bewegingspel bij het CCV in Maastricht en het SKVE in Eindhoven. Samen met Vincent Lancee, medespeler uit de Dode Klas-theatergroep werd een nieuwe onderzoeksgroep opgericht. Opnieuw volgens de formule 2 dagen per week, nu in een voormalige bakkerschool in Utrecht. We gaven bewegingsspellessen, deden bij toerbeurt onderzoeksprojecten en organiseerden buitentheaterprojecten in de Ardennen. Bv het Touwproject waarbij de spelruimte een extra dimensie kreeg omdat constant in een enorm touwwerk tussen 4 bomen werd gespeeld, los van de grond.
Haptonomie kwam op mijn pad. Ik volgde de tweejarige basis en de tweejarige vervolgopleiding in Doorn. Weer beweging, maar nu subtieler, meer puur contactgericht. Toen David later over Deep Play sprak, moest ik aan haptonomie denken. Door Lijfspraaktraining van Bert Terpstra leerde ik meer over de relatie lijf en rolposities. Bij Renee Oudijk volgde ik de basiscursus aan de School voor Psychodrama in Sittard. Dankzij mijn psychodrama- en mijn Grotowski-ervaring werd ik gevraagd als gastdocent aan de opleiding voor Creatieve Therapie van de Hogeschool Zuyd in Sittard. Het eerste contact was gelegd. Twee jaar later, in 1990, werd ik daar hogeschooldocent dramatherapie. Met name in de zelfervaringslessen van de dramatherapiestudenten kon ik gebruik maken van mijn kennis en kunde in bewegingsspel en fysiek theater. Ik zocht combinaties en putte uit oude en nieuwe spel- en bewegingsprocessor. Grotowski-benadering, elementair toneel, stemexpressie, leid-en volgimprovisatie, haptonomische ontmoetingsfilosofie en psychodrama. Alles kon van pas komen in de lessen “Persoonlijk Drama”.
Binnen en naast mijn nieuwe baan kon ik verder studeren. Ik deed de interne supervisie-opleiding, behaalde na de vervolgopleiding en de “Learning circle” mijn CP-certificaat in psychodrama, haalde het ECP-diploma in psychotherapie en het Masterdiploma dramatherapie aan de Master Arts Therapies (M-AT) van Henk Smeijsters. In 2003 las ik het artikel Towards a poor therapy” van David R.Johnson in het tijdschrift Arts in Psychotherapy. Verrek! Die titel ken ik toch van vroeger? Dat is bijna als Grotowski’s “Towards a poor theatre”.
David Johnson had de Grotowskimethode omgezet naar een dramatherapiemethode! Ik was gelijk enthousiast en kwam op een CT-beroependag in Zutphen met hem in contact. Zijn demonstratie van een DvT-sessie gooide al mijn methodische psychodramaregels door elkaar. David bracht spel terug in mijn dramatherapie en duwde mij als dramatherapeut met al mijn “broken toyness” terug op de spelvloer voor een “ belichaamde ontmoeting met de cliënt”. Ik was verkocht en kon nu nieuwe combinaties maken van oude ervaringen en nieuwe inzichten. Mijn psychodrama’s werden weer fysieker en spontaner. De spelerskant van de cliënt kwam meer op de voorgrond. Op psychodramagebied leerde ik de befaamde Max Clayton kennen en volgde jarenlang workshops bij hem. Zijn fysieke, inspirerende en spontane aanpak versterkte de “Being-kant” van de therapeutische ontmoeting. Alles kwam nu samen om na te streven. The present moment van Daniël Stern, the embodied encounter in the playspace van David Johnson, het begrip varielation en de haptonomische ontmoetingsbereidheid.
David herkende de leerweg die ik had afgelegd. Ik leerde en herontdekte DvT, ging verhuizen naar een groter huis op de rand van Meerssen en kon in de bijbehorende loods een professionele dramatherapieruimte bouwen. Daar startte ik in 2007 geassisteerd door New-Haven gangers Daan Van den Bossche en Evelien Campo met het geven van DvT-trainingen en het organiseren van DvT-masterclasses. Naast David, kwamen ook Alice Forrester, Kate Hurd, Renee Pitre en Christine Major regelmatig voor masterclasses naar Nederland en streken dan ook neer in Meerssen.
In 2011 werd ik gecertificeerd als Graduate in DvT.
In 2014 organiseerden DvT Zuid en DvT Noord samen de eerste European conference of Developmental Transformations in Maastricht. Nog steeds is er een nauwe samenwerking tussen Noord en Zuid. De Level-1 eisen zijn gezamenlijk vastgelegd en ook de vernieuwde website is een product van onderlinge samenwerking. In Zuid draait nu, eind 2017 , een 1,5 jarige Level- 1 groep met assistentie van 2 gevorderden. Daarnaast is er een Gevorderdengroep die volgens het “learning circle” model toewerkt naar Graduation. Ook biedt DvT-Zuid ruimte en deskundigheid voor DvT- supervisie en DvT- (leer)therapie.
Ik heb na veel omzwervingen mijn winkel nu aan huis. Vlakbij en geen buur die er overlast van heeft. De spelruimte ligt te wachten. “ Express yourself to the universe”. Niet met de meelzakken van vroeger, maar wel met een zwevende vloer en plenty playspace en spelervaring.
Wanna play?
Jaap Welten